- 05/06/2023
A crise do mexillón en Galicia: a venda de moluscos cada vez máis pequenos desploma a súa reprodución
Os biólogos buscan alternativas e investigan como criar as larvas nas incubadoras. O problema puxo aos mexilloeiros en pé de guerra contra a Xunta e os percebes, cos que comparten acantilados.
Galicia, primeiro produtor de mexillón de Europa e terceiro do mundo, enfróntase a un grave problema: a histórica caída da semente deste molusco, denominada fazula, que os mariscadores extraen das rochas para levalas ás bateas onde se lles permite. medrar. A crise ten as súas raíces nun modelo comercial que, dende hai dúas décadas, aposta pola venda de pequenos tamaños de bivalvo. É moito máis rendible pero, segundo os biólogos, incidiu na taxa de reprodución natural desta especie, con ciclos máis curtos para abastecer o mercado. Esta falta de fazula provocou un gran enfrontamento entre o mexillón coa Xunta e o percebe, outro sector estratéxico pero de menor peso económico co que comparte zonas de extracción nos cantís. Entre estas dúas augas do conflito, o Goberno galego aposta polo diálogo para calmar os ánimos molestos dos bateeiros pola escaseza de cría, mentres os percebes ven ameazados os seus recursos e demandan zonas exclusivas para explotar o crustáceo..
O cambio no modelo de produción do mexillón é o factor máis importante que inflúe na escaseza de fazula, ademais doutros factores ambientais como as correntes mariñas. A estratexia comercial que favorece a venda de moluscos de tamaño pequeno require máis fazula mentres que o número de individuos en idade reproductiva é moito menor. “O ciclo de cultivo é agora máis curto”, explica o biólogo Carlos Gabín, director do Centro de Investigacións Mariñas (Cima) de Vilanova de Arousa (Pontevedra). “Se o mexillón grande de 40 gramos se leva en balsa entre 22 e 24 meses ata alcanzar o tamaño comercial, o pequeno, de 20 gramos, só necesita entre 9 e 11 meses”, subliña.
A Xunta leva anos traballando para buscar solucións e os criadeiros ou criadeiros preséntanse como as principais alternativas. A Consellería do Mar encargou un estudo para avaliar diferentes formas de conseguir máis meixela, no que investirá máis de dous millóns de euros. Tamén está a elaborar un plan de xestión, que en breve proporá ao sector, co que pretende reducir a dependencia da súa extracción no medio natural. O seu obxectivo é crear un grupo de traballo científico-técnico para atender as demandas das máis de 40 organizacións de produtores, capturando máis larvas de mexillón para criadeiros e permitindo que as bateas teñan cordas cada vez máis longas.
Cun número estable de 3.300 bateas en Galicia, as estatísticas dos últimos anos certifican esta maior aposta polo chamado mexillón fresco ou lacasito. En 2022 extraéronse 219.000 toneladas de bivalvos e este tamaño representou o 68% da produción e o 65% da facturación total. Na década de 2000, só representaba o 45% da produción e menos da metade dos ingresos. O peso económico do mexillón grande caeu. Se hai 20 anos alcanzaba un terzo da facturación, agora apenas supón o 10% do total e case o 12% da facturación global, xerando 13 millóns de euros fronte aos case 74 millóns do mexillón pequeno que reina no mercado. . .
O sector incidiu na ruinosa situación que supón a falta de fazula e reprocha á ministra Rosa Quintana de favorecer os percebes. Non obstante, as cifras din o contrario. En 2022, en plena crise da meixela, os bateeiros obtiveron os mellores resultados económicos da súa historia, cunha facturación que superou os 150 millóns de euros. A estabilidade de prezos influíu e a Xunta pretende mantelo así, “co obxectivo de poñer en valor un produto da máxima calidade das rías galegas”.
Zonas de conflito
As zonas rochosas batidas onde crece o percebe en Galicia adoitan ter unha abundante presenza de fazula e a deficiente extracción dun recurso pode acabar danando o outro. Esa é a orixe das desavinzas que manteñen durante décadas os bateeiros e os percebes, que se acusan mutuamente de prexudicar os seus intereses. O conflito intensificouse nos últimos anos pola escaseza de fazulas e a maior presenza de mexillón nas zonas de percebe de gran calidade.
En 2019, a Xunta decidiu delimitar zonas para a extracción da especie en liza e establecer unhas zonas exclusivas para o percebe a través dun decreto que foi recorrido sen éxito nos xulgados polos mexilloeiros. Mar ten claro que “hai que levar a cabo unha explotación sostible de todos os recursos e adoptar medidas tendo en conta os intereses de ambos os sectores implicados”, explican. Ademais, subliña que mantivo máis de 50 reunións coas dúas partes no último ano, e que fixo “múltiples concesións ao sector do bateeiro”. Entre elas, cita a ampliación do período de extracción, incluso a todo o ano; elevar a corrente da corda entre 100 e 150; e autorizar a extracción de pómulos nos peiraos dos portos.
Desde febreiro abríronse á extracción de fazulas máis de 152 quilómetros de costa, 120 en portos e máis de 12 en bancos naturais, pero contra a medida recorreron nove confrarías de percebe e anulouse a adxudicación ao mexillón á espera de retomar con outra fórmula legal. Os percebes teñen sete zonas exclusivas na provincia da Coruña e outras sete en Pontevedra.
Para o biólogo Edgar No Couto os dous sectores son compatibles. “O choque xorde cando as mellores zonas de produción de percebe, as máis protexidas, están reservadas para campañas importantes como o Nadal. Hai que intentar conseguir un equilibrio, xa que hai menos percebes e a súa fixación e desenvolvemento na rocha é máis lento”, explica. O percebe tarda dous anos en adquirir tamaño comercial e unha rocha completamente raspada pola extracción da meixela tarda de 3 a 4 anos en ser produtiva, subliña o investigador.
Experimento para producir larvas en incubadoras
Hai máis de 25 anos, os criadeiros ou incubadoras de incubación asistida puxéronse de moda na acuicultura galega. Agora o Centro de Investigacións Mariñas da Xunta (Cima), en Vilanova de Arousa, impulsa un plan experimental para producir larvas de mexillón nestas explotacións e paliar así a escaseza de fazula.
A finais de febreiro de 2022 púxose en marcha un criadeiro de 80 metros cadrados onde se produce fitoplancto e se desenvolven larvas de mexillón silvestre das rías galegas. Conseguíronse 3 millóns de unidades e agora están xogando outros 14 millóns. “A proba experimental mostrará o comportamento das larvas do criadeiro na batea, sen intervir no proceso e respectando aos produtores que esperamos demandan a nosa colaboración e mostren interese polo que estamos a facer”, subliña Carlos Gabín, director do centro. .
A oferta de mexillón sempre veu do medio mariño, pero “hai un cambio de hábitos por motivos de mercado, polo que estamos a traballar para buscar alternativas á produción de carrillos, aínda que non serán solucións definitivas”, aclara Gabín. Recentemente mesmo houbo indicios de que o sector privado está interesado en emprender proxectos empresariais para criadeiros. “É unha boa noticia porque pode xurdir un sector moi competitivo e cunha demanda enorme, polo que estamos abertos a colaborar, como estamos a facer con todo o sector, acomodándonos aos seus medios de traballo”, engade.